Notice: Function _load_textdomain_just_in_time was called incorrectly. Translation loading for the eventorganiser domain was triggered too early. This is usually an indicator for some code in the plugin or theme running too early. Translations should be loaded at the init action or later. Please see Debugging in WordPress for more information. (This message was added in version 6.7.0.) in /mnt/wordpress_data/fo.kris/wp-includes/functions.php on line 6121
Notice: Funktionen _load_textdomain_just_in_time blev kaldt forkert. Indlæsning af oversættelse for twentysixteen-domænet blev udløst for tidligt. Dette er normalt en indikator for, at noget kode i pluginet eller temaet kører for tidligt. Oversættelser bør indlæses ved init-handlingen eller senere. Se venligst Fejlfinding i WordPress for mere information. (denne meddelelse blev tilføjet i version 6.7.0). in /mnt/wordpress_data/fo.kris/wp-includes/functions.php on line 6121 Kris – Side 7 – Kris
Komandi tíðina fer Beinta Gudmundsen at blogga á heimasíðuni hjá KRIS
Beinta sigur m.a: Eg komi at skriva eitt sindur meira um broytingina frá tí at eg bar uppá hesa hemmiligheitina og til hon bleiv fortald, har eg eisni komi eitt sindur inná rættarsakina . Eg komi eisini at greiða frá hvussu eg havi megnað at fóta mær og eisini eitt sindur um hvussu støðan er í dag. Sum sagt er tað okkurt, ið tit ynskja at eg skal taka upp, so eru tit vælkomin at seta tykkum í samband við meg.
Hetta er ikki eitt evnið, ið er so hugaligt at taka upp og tað er nokk eisini tí, at tað er so tabusera. Eg ætli mær tó at greiða frá á bestan hátt, soleiðis at tað ikki gerst ov tungt at lesa.
Tá sannleikin kom fram fyri 10 árum síðani, um at eg (og fleiri við mær) var kynsliga missnýtt, var hetta alvorliga eitt hyssj hyssj evnið
Tá eg fyri nøkrum vikum síðan sá, at LGBT Føroyar høvdu gestaskrivarar/bloggarar á sínum Facebook vanga, helt eg at hetta var eitt sera gott hugskot. Eg skrivaði til Beintu Petersen, forkvinnu í KRIS og forkláraði henni um hetta, og segði at tað hevði verið kul at roynt tað sama við KRIS, fyri at varpa ljós á kynsligan ágang á ein positivan hátt. Hetta er eitt sera tungt evni og er tí eiheldur altíð so lætt at lesa ella tosa um, men vónandi kann hetta hjálpa eitt sindur uppá støðuna.
Hvør eri so eg?
Eg eiti Beinta Gudmundsen, eg eri 22 ár og eg eri uppvaksin í Sandavági saman við míni kjarnufamilju við mammu, pápa og tveimum beiggjum. Eg eri miðlingur og tað merkir so eisini at eg er yndis, nei tvætl.
Eftir lokið 9. Floksprógv á Giljanes skúla flutti eg til Álands at búgva í eitt ár har eg gekk á Fólkaháskúla. Hetta var ein sera mennandi tíð fyri meg, har eg lærdi nógv um meg sjálva og har eg eisini fekk sera góða hjálp sálarliga.
Eg fari teir næstu dagarnar ella tíðina at skriva eitt sindur um meg og mítt lív við kynsligum ágangi. Eg havi valt at varpa ljós á hetta evnið, tí at eg haldi at tað er so umráðandi at vit kunnu tosa opið um hetta evnið, ið framvegis er so tabusera í Føroyum.
Tá sannleikin kom fram fyri 10 árum síðani, um at eg (og fleiri við mær) var kynsliga missnýtt, var hetta alvorliga eitt hyssj hyssj evnið, men so helt man líkasum, at man var við at koma spakuliga upp undan, men nú 10 ár seinni, so føli eg framvegis ikki, at nógv broyting er komin í. Ná, men eg eri her og eg skrivi her, tí eg vil gera ein mun, so vónandi taka tit væl í móti og er tað okkurt, ið tit hugsa at eg skal taka upp ella okkurt, ið tit bara ynskja at skriva privat til mín, so mugu tit gjarna tað. Tit eru vælkomin at fylgja mínum Instagram brúkara _beinta, har er leggi mín gerandisdag út og har eru tit eisini vælkomin at seta mær spurningar.
Eitt sindur meira um mína fortíð og mína søgu við kynsligum ágangi.
Eg bleiv kynsliga misnýtt av abba mínum sum smágenta. Eg minnist ikki nær tað byrjaði, men tá eg var 12 ára gomul slapp hendan vemmiliga hemmiligheitin fyrstuferð at síggja dagsins ljós. Mín barndómur er eitt sindur fjarur í mínum minni, tí at eg havi fyri tað mesta fortrongt alt, ið er hent, bæði tað góða og tað ringa. Tað er í heilum, at onkur fortelur mær okkurt, sum vit gjørdu sum barn, har eg bara ikki klári at minnast aftur á tað, ið fortalt verður.
Eg bleiv kynsliga misnýtt av abba mínum sum smágenta.
Hóast eg kanska útstráli positivitet, so merkir tað ikki, at allir dagar eru eins ljósareyðir, sum ein sjálvur hevði ynskt. Hetta var eisini eitt ynski eg hevði eftir at sannleikin kom fram um kynsliga ágangin, ið abbi mín framdi. Eg vónaði tá, at alt bara fór at gerast betur, ikki tí, tað bleiv tað eisini, men tað tók tíð og kravdi innsats. Sum 12 ára gomul skuldi eg gera ein innsats fyri meg sjálva og fyri at prógva fyri mær sjálvari, at lívið var so nógv meira enn kynsligi ágangurin. Men tað var ikki altíð so lætt, tí eftir at sannleikin kom fram, so hildu eitt nú nakrir dreingir í skúlanum, at tað var sera stuttligt, at gera gjøldur burturúr hesi hending. Tað bleiv rópt eftir gongini í skúlanum í fríkorterinum ”Nú Beinta? Er abbi tín farin inn at ”sita”?” og tá vit vóru úti og spældu, so kundi eg eisini hoyra setningar sum ”Tig tú Beinta, tí abbi tín er pedofil”. Alt nokk sagt í spølni, men hetta eru orð og setningar í seta spor og, sum aldrin verða gloymd/ir.
Eg havi ikki beinleiðis sett upp hvussu eg ætli at skriva/blogga hesar komandi dagarnar, men havi eina hóming at tað kanska gevur mest meining við at deila tað upp soleiðis at alt er í rekkjufylgju. Eg komi at skriva eitt sindur meira um broytingina frá tí at eg bar uppá hesa hemmiligheitina og til hon bleiv fortald, har eg eisni komi eitt sindur inná rættarsakina . Eg komi eisini at greiða frá hvussu eg havi megnað at fóta mær og eisini eitt sindur um hvussu støðan er í dag. Sum sagt er tað okkurt, ið tit ynskja at eg skal taka upp, so eru tit vælkomin at seta tykkum í samband við meg.
Hetta er ikki eitt evnið, ið er so hugaligt at taka upp og tað er nokk eisini tí, at tað er so tabusera. Eg ætli mær tó at greiða frá á bestan hátt, soleiðis at tað ikki gerst ov tungt at lesa.
Vónandi verður hetta væl móttikið og eg gleði meg til teir næstu dagarnar. Hetta var ein heilt stutt og skjót frágreiðing um meg og eg vóni at tit tíma at fylgja við.
Mikukvøldið tann 24. juni var bókaframløga hjá KRIS á Toftum. KRIS, sum hevur til endamáls at geva menniskjum, sum hava verið fyri kynsligum ágangi vegleiðing og hjálp, at upplýsa um kynsligan ágang og fyribyrging ímóti kynsligum ágangi, hevur føroyskað tvær norskar bøkur: “Filokus og Blámaður-Klámaður” og “Høgguslokkurin”. Øll kunnu lesa bøkurnar, men tær eru sera viðkomandi í námsfrøðiligum høpi, t.d. á dagstovnum og í skúlum. Djóni Nolsøe Joensen, námsfrøðingur og Maria Hanusson Joensen, sálarfrøðingur, ummæltu bøkurnar á sjálvum degnum. “Filiokus og Blámaður-Klámaður”
Bókin “Filiokus og Blámaður-Klámaður” er ein myndabók um kynsligan ágang móti børnum. Rithøvundur er Marit Hoem Kvam. Hundurin Filiokus og ísbjørnin Blámaður-Klámaður skulu læra børnini um kynsligan ágang. Ein klassisk lýsing um, hvussu ein skemmari kann fara fram, heldur rithøvundurin. Hon vísir á at bókin, sum er ein søga við myndlýsingum, eisini er ein yrkisbók. Aftast í bókini er ein yrkisligur partur til tey vaksnu, sum lesa bókina fyri børnum. -Blámaður er ógvuliga stuttligur og fittur, og hann gevur Filiokusi góðgæti. So hendir tað, sum ikki má henda: Blámaður verður til Klámann. -Ætlanin við bókini er at geva vaksna lesaranum størri innlit í trupulleikan innan kynsligan ágang og uppskot um, hvat man kann gera og hvar man kann fara, um illgruni er um ágang.
Bókin “Høgguslokkurin” er ein myndabók um insest. Rithøvundur er Gro Dahle. Bókin handlar um gentuna Gullu og kjarnufamilju hennara. Gulla er sum gull, tí hon glitar og strálar, tá ið hon spælir við sínar djóraleikur. Longu á fyrstu síðu fáa mamman, pápin og beiggin djóraheiti frá Gullu. Gulla heldur at beiggin er ein apa, sum dámar væl at fjolla og fáa Gullu at flenna. Gulla strálar eisini á myndunum, tá ið beiggin er apan. Mamman fær fleiri heiti – hon er ein hara, høna, bjørn ella bara mammudjórið, sum Gulla letur til. Pápan kallar hon ein struts. Ein fantastisk bók!! Bókin um Apuna, sum verður til ein Høgguslokk, er sanniliga verd at lesa fyri bæði smáum og stórum børnum.
Dagstovnar og skúlar ið ynskja at ogna sær bøkurnar, sum eru ókeypis, eru vælkomin at venda sær til KRIS. Teldupostur: kris@kris.fo
Ummælið: Høgguslokkurin
Myndabókina, Høgguslokkurin, hava norska rithøvunda- og kunstnaraparið Gro Dahle og
Svein Nyhus úr hondum greitt.
Gro Dahle er fleiri ferðir vorðin heiðrað fyri síni ritverk til børn og ung, har hon upp ígjøgnum tíðina hevur skrivað bókmentir um tabuserað evni, sum ikki einans flyta mørk, men eisini taka burtur skommina hjá teimum, ið kenna seg aftur í lívsins skuggasíðum, sum Gro so væl megnar at lýsa og viðgerða ígjøgnum síni verk.
Svein Nyhus hevur teknað myndirnar í umtalaðu bókini, sum í sær sjálvum eru eitt meistaraverk, ið við einklum litum og tekningum megna at úttrykkja skiftandi stemningin og kenslurnar, sum gentan í bókini, Gulla, stríðist við eftir at hon verður útsett fyri ágangi.
Litirnir á myndunum eru einfaldir – einamest gulir og grábláir; har tað gula umboðar tað góða, gleða og óskylduga og myrku litirnar tað keðiliga og farliga. Litirnir eru við til at hjálpa okkum, orðaleyst, at skilja kenslurnar hjá Gullu og hvussu nógv ágangurin oyðileggur og køvir.
Bókin handlar, sum sagt, um gentuna Gullu og kjarnufamilju hennara. Gulla er sum gull, tí hon glitar og strálar, tá ið hon spælir við sínar djóraleikur. Longu á fyrstu síðu fáa mamman, pápin og beiggin djóraheiti frá Gullu. Hetta innstillar okkum lesarin beinavegin uppá hvørja relatión og tilknýtið Gulla hevur til ávikavíst pápan, beiggjan og mammuna.
Gulla kallar pápan ein struts. Myndirnar vísa eisini á ein pápa, sum stendur burtur í øðrum heimi og starir í sína telefon – hetta er kanska prik til vandamiklu kósina, sum okkara foreldrageneratión er á veg í. Goymdi boðskapurin peikar á, at eygasamband og nærvera er hornasteinurin handan trygt tilknýtið í millum foreldur og barn. Pápin hjá Gullu er nemliga ikki keðiligur, men fjarður.
Gulla heldur hinvegin at beiggin er ein apa, sum dámar væl at fjolla og fáa Gullu at flenna. Gulla strálar eisini á myndunum, tá ið beiggin er apan. Mamman fær fleiri heiti – hon er ein hara, høna, bjørn ella bara mammudjórið, sum Gulla letur til. Hetta vísir okkum á, at fyri Gullu er mamman umsorganarfull, heit og verjandi….
Álvarsama umskifti í søguni hendir, tá ið apan skiftir ham til ein høgguslokk, sum Gulla als ikki kennist við. Hann er øðrvísi og hevur ein løgnan atburð. Høgguslokkurin nertir við Gullu allastaðni við øllum sínum ólekkru ørmum og súgvikoppum. Gulla skilur einki og blívir stív sum ein pinnur, tí hon klárar hvørki at siga nakað ella at røra seg. Høgguslokkurin sprænir blekk, sum ger tað ómøguligt at síggja nakað ella yvirhøvur at flýggja. Eftir hetta, er eingin gylt glæma um Gullu longur, hon er ikki gull og følir sjálv, at hon er slóknað
Myndatalan í bókini er einastandandi og full av symbolskum dýrgripum, ið ótilvitað og tilvitað kveikja ein stemning, tankar og kenslur í okkum, sum vit øll, uppá sín vís, kunnu fyrihalda okkum til, serliga børn. Tí børn, ið verða kynsliga misbrúkt føla tað sama, sum ein vaksin ger, ið verður útsettur fyri kynsligum ágangi. Munurin er tó tann, at børn ikki eru nóg búgvin til at skilja hvat tað er sum hendir, tí tey hava ikki somu lívsroyndir.
Tað sum er sera hugtakandi við bókini er, at hon uppá ein genialan hátt megnar at lýsa óskyldiga barnasjónarmiði og ta innara stríð, sum kynsliga misbrúkt børn uppliva – ein iva í egnum leikluti í áganginum, ábyrgdar- og skuldarkenslur, um hví man ikki fekk steðgað áganginum ella hví man ikki bara rópti ella sló frá sær.
Í myndabókini verða vit ikki yvirstimbrað við upplýsandi teksti ella grafiskum myndum, ið krevja nógv av okkara hugsandi, rationella heila. Men, einfaldi og sigandi teksturin og myndirnar aktivera, hinvegin, lesarins kenslur, empati og innlivingarevni. Bókin er tí sera góð og væl egnað til børn og ung (eisini vaksin, vil eg siga), ið hava verið útsett fyri ágangi. Tí óansæð hvat teirra egna narrativ er, so kunnu tey kensluliga kenna seg aftur í ørkymlanini hjá Gullu undir og eftir ágangin, men eisini í vónini, sum birtist, tá ið Gulla megnar at siga mammuni frá.
Søgan hevur nemliga ein góðan enda. Tí hóast pápin ikki sær Gullu, so sær mamman hana. Mamman leggur merki til, at Gulla ikki glitrar meira og at hon tykist kedd. Hetta gevur Gullu dirvi til at siga mammuni frá. Myndirnar hjá Svein Nyhus lýsa lættan, sum vekist í Gullu, tá ið hon fortelur mammuni hvat er hent. Sólin kagar aftur fram og byrjar at skína; ein gul blóma sprettir á trænum og hóast teirra alvarsomu andlitsbragd, so lýsnar alt upp í bilinum, har mamman og Gulla sita í. Lesarin fær eina kenslu av, at tað birtist ein vón hjá Gullu, um at sleppa burtur frá blekkinum hjá høgguslokkinum. Lyktirnar á bilinum, ið vísa vegin fram, vissa okkum um, við sínum gullmerktu eitt tølum, at rætti vegur fram, er at siga frá. Og má eg ásanna, at sálarfrøðingurin í mær, hugsaði yes!! Tí søgan fær veruliga fatur á okkara kenslum og var hetta júst tað man ynskti fyri Gullu – at hon skuldi føla og fáa at vita, at vón er fyri framman.
Eftirspælið er, at mamman gerst ein ørn, ið verjir sín unga og fer beint til verka at steðga áganginum og fáa Gullu hjálp. Pápin er framvegis ein stutsur og vil ikki hoyra um nakað av hesum, og Gulla sær beiggja sín eftirfylgjandi sum ein frosk, ið einki ilt kann gera henni meira. Gulla fær at vita, at tað er loyvt at hava tvídeildar kenslur og at partvís leingjast eftir apuni, ið var stuttligi beiggin. Gulla glitrar og spælir aftur og er tað ikki neyðugt hjá henni at vera árvakin longur. Gulla lærir eisini alt um, at tað finnast tryggar hendur, góðir armar og hjálpsamir fingrar, at tey flestu kann hon líta á, so leingi tað ikki noyðist vera ein loynidómur. Tí tað ræður nemliga um, at vera trygg og siga frá, tá ið tað verður farið út um okkara mørk.
Høvuðsboðskapurin í myndabókini er beinrakin og einkul og megnar hon at lýsa barnasjónarmiðið í einum ótespiligum ræðuleika, ið barnið ikki er nóg búgvi til at skilja einsamalt. Bókin eggjar børnum at søkja sær hjálp frá álítandi vaksnum, um tey verða útsett fyri einum ella øðrum ótespiligum, hjálp til at sleppa av við skommina í tyngir og fyllir alt, um man ikki sigur frá. Høgguslokkurin, er heilt víst eitt av Dahle og Nyhus týdningarmiklastu verkum, ið als ikki svíkir.
Ummælið Filiokus og Blámaður Klámaður
Stutt um søgugongdina.
Hundurin Filiokus skal gera ørindi fyri mammu sína. Ávegis gongur hann fram við Bláhúsinum, har ísbjørnin Blámaður býr. Hann er øgiliga fittur og fryntligur. Blámaður biður
Seinni vísir tað seg, at Blámaður ikki er so fittur. Hann byrjar at kláa á Filiokusi:
Hann verður nú Blámaður- Klámmaður. Hetta verður nú tað ringa loyndarmálið hjá Filiokusi. Men – av tí at hann ovtalar seg – so skilir mamman hvat er hent. Tað ringa loyndarmálið verður nú ikki so tungt at bera.
Hetta er ein bók, ið vaksin eiga at lesa saman við børnum. Sum hjálp og vegleiðing er ein fakligur partur aftast í bókini, har rithøvundurin við ástøði og við egnum royndum greiðir frá tí, sum hendir. Ætlanin við tí fakliga partinum er at geva tí vaksna lesaranum innlit í og kunnleika um trupla vandamálið, ið kynsligur ágangur er – og til at geva hugskot um, hvat tú kanst gera, og hvønn tú kanst venda tær til, um tú fært illgruna um kynsligan ágang. Bæði myndabókina og fakliga partin kunnu øll lesa, men hetta tilfar hóskar serstakliga væl til námsfrøðiliga økið, s.s barnagarðar og skúlar. Somuleiðis hóskar tilfarið væl til at hava liggjandi í bíðirúmum hjá læknum og heilsusystrum ella á lesistovum á bókasøvnum.
Rithøvundurin Marit Hoem Kvam er doktari í sernámsfrøði og hevur í nógv ár arbeitt við evninum um kynsligan ágang. Hon hevur greitt úr hondum fleiri granskingarverkætlanir, saman við Redd Barna, ið hevur skrivað fororð til hesa bókina.
Hoem Kvam hevur eisini skrivað nógvar fakligar greinar og bøkur um hetta.
Eftir at hava lisið bókina fyrstu ferð, saman við tíggju ára gomlu dóttrini, helt eg hana vera íðan og ógvusliga. Men jú meiri eg havi hugsað og analyserað, so haldi eg hon gott kann lesast fyri størru børnunum. Hugsaði eisini í fyrstani, at bókin var í so ræðandi fyri børn kanska, men heildin sigur mær, at tað sum situr eftir er, at man skal vera varin. Dótturin virkaði ikki so ávirkað av bókini, sum eg var í fyrstani og spurdi relevantar spurningar út frá tilfarinum. Haldi at munurin á mær og dóttrini er, at mítt ættarlið ikki hava verið so von við at tosa um kynsligan ágang, og so slett ikki at lesa og kjakast um tað!! Ofta eru børnini besti máti at meta um, so um eg skal meta, útfrá míni egnu dóttir og hennara reaktión, so haldi eg at bókin, hóast á markinum fyri meg, er góð og upplýsandi og brýtur av sonnum nøkur tabu, og tað er fantastiskt í sjálvum sær og kann vera við til, at nógvur sosialur arvur verður brotin.
Kynsligur ágangur er ein av okkara stórstu samfelagstrupulleikum, og nógv børn og ung eru í vanda. Tá barnið gongur við tílíkum ringum loyndarmálum, uttan at tora at siga tað við nakran, kann ágangurin halda fram í langa tíð. Tað verður einasti veruleiki, barnið kennir og avleiðingarnar eru stórar fyri nógv. Alt ov nógv børn ganga einsamøll við einum ringum loyndarmáli. Fyri at børn skulu kunnu siga frá, um kynsligan ágang, mugu tey vita, hvat tað er. Tí bleiv ein teknifilmur, sum skal verða atkomiligur á alnetinum, gjørdur. Hann sigur frá, hvat kynsligur ágangur er, hvussu ein vanliga reagerar, um ein verður fyri kynsligum ágangi og hvussu umráðandi tað er at siga frá um ringa loyndarmálið. Vit hjá KRIS eru sera fegin um, at hava fingið møguleikan at presentera filmin. Hann er gjørdur við stuðli frá Jólamerkjagrunninum og í samstarvi við BMA productions og RVTS vest. – Okkara vón er, at nógv børn fara at hyggja eftir filminum; at hann verður lutaður á alnetinum, nýttur á dagstovnum og í skúlum og aðrastaðni har børn eru. Vit mæla til at tú, sum arbeiðir við børnum, brúkar filmin sum eina byrjan, tá tú tosar um kropp, mørk og ring loyndarmál.
Vit hjá KRIS eru sera fegin um, at hava fingið møguleikan at presentera okkara nýggja film “Loyndarmálið”. Vit hava gjørt filmin við stuðli frá jólamerkjagrunninum og í samstarvi við BMA studio og animatiónsfelagnum Raindog Studios.
Vit hjá KRIS eru sera fegin um, at hava fingið møguleikan at presentera okkara nýggja film “Loyndarmálið”. Vit hava gjørt filmin við stuðli frá jólamerkjagrunninum og í samstarvi við BMA productions og animatiónsfelagnum Raindog Studios.Vælkomin at deila!
Slået op af Kris Føroyar i Tirsdag den 19. maj 2020
11. mars varð boðað frá, at føroyska samfelagið skuldi setast niður í ferð orsakað av koronafarsóttini. Bert ein minniluti av føroyingum eru higartil smittað, enn færri eru vorðin álvarsliga sjúk, og tað fegnast vit um. Vit kunnu vera errin av skjótu og effektivu handfaringini av koronafarsóttini, men eisini mugu vit ásanna, at so at siga allir samfelagsbólkar eru raktir av tiltøkunum, sum myndugleikarnir settu í verk. Spurningurin er, um vit megnaðu at tryggja heilsuna hjá teimum sárbærastu samfelagsbólkunum. Ein spurningur, ið krevur svar her og nú, og sum væntandi eisini krevur stór átøk og fíggjarliga hjálp í drúgva tíð frameftir.
Frælsisrættindini skerd
Í einum rættarsamfelagi eru undantaksstøður, tá ið vit mugu góðtaka avmarkingar í persónliga frælsinum hjá borgarunum, sum vit eitt nú hava sæð seinastu mánaðirnar, men við teimum fylgja nógv krøv til myndugleikarnar.
Eitt av krøvunum er, at tiltøkini eru proportional, og tað merkir, at tiltøkini ikki mugu raka harðari, enn neyðugt. Harafturat er tað avgerandi, at viðkomandi fakbólkar og umboð frá sivilsamfelagnum verða hoyrd og eru við í eftirmetingum av støðuni so hvørt. Eisini er neyðugt, at tey verða tikin við upp á ráð, tá ið átøk skulu verða sett í verk, sum skulu lofta teimum, ið mistu ella fara at missa fótafestið sum ein beinleiðis ella óbeinleiðis avleiðing av strongu tiltøkunum.
Áhugafelagsskapirnir skulu takast við í arbeiðið frameftir
Í royndini at avbyrgja smittuna og fyribyrgja eini búskaparligari kreppu, stúra vit fyri, at tað í ov lítlan mun verður tikið atlit at teimum samfelagsbólkum, ið frammanundan høvdu avbjóðingar. Eitt nú fólk, ið hava trupulleikar við misnýtslu, álvarsligar sjúkur – likamligar sum sálarligar, avvarðandi hjá teimum, og familjur, har harðskapur og ágangur eru partur av gerandisdegnum. Kanningar vísa, at tað eru sárbærastu bólkarnir í samfelagnum, sum verða harðast raktir. Tað eru tí tey, sum frameftir skulu gjalda hægsta prísin.
Hóast tey flestu nú skjótt kunnu venda aftur til ein líkinda gerandisdag, so kunnu vit vænta, at fleiri fara at fáa mein langt fram í tíðina. Vit óttast, at summi fara at detta niður ímillum og fáa torført við at reisa seg aftur. Vit heita tí inniliga á myndugleikarnar um at taka áhugafelagskapir við í arbeiðið frameftir fyri at tryggja, at øll verða við.
Menniskjansligu avleiðingarnar ávirka langt fram í tíðina
Nú samfelagið spakuliga letur upp aftur, hoyra vit um tað trýst, sum fólk hava livað undir, og bíðilistarnir til ymsu tilboðini vaksa. Støðan er sostatt álvarsom fyri einstaklingin, men eisini er vandi fyri, at tær skipanir, sum skulu lofta hesum fólkunum, verða ovbyrðaðar.
Stúranirnar um harðskap, misnýtslu og ágang eru veruligar hjá nógvum. Serliga hjá børnum og ungum, sum vaksa upp í familjum við samansettum sosialum avbjóðingum. Eisini eru nógv, sum kenna seg ótrygg í núverandi støðuni og stúra fyri at missa síni kæru. Fyri nógv eru avbjóðingarnar vorðnar størri, nú tey ikki hava fingið tað frírúm, sum dagtilboðini kunnu vera, og tað eru bólkar, sum frammanundan hava trupult við at leita sær hjálp.
Tað kann vera sera trupult at hugsa klárt, at varðveita yvirlit, og at hava orku at seta seg í samband við stovnar og myndugleikar. Sjálvsálitið er undir trýsti, og neyðugt er hjá hesum at fáa hjálp til at síggja ymsu møguleikarnar, ið finnast, umframt stuðul til at samskipa bæði privatar og almennar loysnir.
Summir felagsskapir hava upplivað at áheitanirnar fækka, og eftir umstøðunum hevur hetta verið væntað. Millum annað tí støðan hevur havt við sær, at nógvur ótryggleiki er kring umstøðurnar í heiminum, óvissa er um arbeiðsstøðuna hjá fólki, og onnur samfelagsviðuskifti hava gjørt innrás í teirra hugaheimi. Tí eru millum annað kvinnur og familjur, ið eru ávirkaðar av harðskapi, í einari serliga sárbærari støðu, umframt at tey undir vanligum umstøðum kunnu kenna tað torført at leita sær hjálp. Hjá fleiri av felagsskapunum, hevur avbyrgingin somuleiðis havt við sær avleiðingar fyri tey, sum eru byrjað í viðgerð av ymiskum slag, og nú einki samband hava við viðgerðarstovnin. Tey eru farin at tosa um sínar kenslur, upplivingar, og tey trauma, sum tey hava verið ella fara ígjøgnum, men standa nú myndaliga talað við einum opnum sári, sum ikki lekist av sær sjálvum.
Barnaverndir kring landið fáa somuleiðis færri fráboðanir, og færri tilvísingar eru til psykiatriina, men hetta merkir sjálvsagt ikki, at minni er at boða frá. Myrkatølini eru væntandi høg, og trýstið fer at koma.
Aðrir felagsskapir uppliva nógv fleiri áheitanir frá fólki við ymiskum sosialum avbjóðingum og stúranum um eitt nú broyttar lívsumstøður, um væntaðar broytingar, um avvarðandi, sum eru vorðin verri fyri sinnisliga, um økta rúsdrekkanýtslu, um øktan harðskap, einsemi og sjálvmorðstankar. Frætt verður frá fleiri, serliga ungum, sum fyri fyrstu ferð uppliva eyðkenni av strongd vegna broyttu liviumstøðurnar, sum koronakreppan hevur havt við sær. Summi, ið hava upplivað sálarsjúku, siga seg eisini uppliva, at sjúkan vernar í hvørjum.
Væntandi kunnu fleiri teirra fáa tørv á teimum viðgerðum og tilboðum, sum fleiri felagsskapir veita. Neyðugt er at brynja stovnar og felagsskapir til ein størri tørv um stutta tíð. At summi ikki leita sær hjálp og viðgerð í løtuni kann í ringasta føri hava við sær, at eyðkennini kunnu versna og ein kann gerast so sjúkur, at vantandi viðgerð kann gerast drúgv, umframt at sjúkan kann gerast álvarsamari,og tí verri at viðgera.
Børnini eru serliga sárbær, nú ótryggleiki hevur valdað, og spurningar eru um, hvat tey kunnu vænta, tá ið tey koma aftur á stovn og í skúla.
Summi av hesum børnum hava undan koronafarsóttini upplivað, at tað kann vera torført at hugsavna seg um heimaarbeiði í heiminum, og seinastu vikurnar við heimaundirvísing kunnu hugsast at hava verið serliga truplar. Felagsskapir vísa á, at børn og ung, sum vaksa upp í heimum við ymiskum sosialum avbjóðingum, hava tað trupult í hesum tíðum við korona.
Samstundis sum eftirspurningurin er nógv øktur seinastu tíðina hjá fleiri felagsskapum, eru ikki resursir til at hjálpa øllum. Koronakreppan hevur umframt tað gjørt, at fíggjarliga grundarlagið undir virkseminum er hart rakt. Inntøkugrundarlagið hjá flestu okkara er skert, tí tað er tengt at stuðul-virksemi, sum er útsett ella avlýst.
Vit heita tí inniliga á myndugleikarnar um at taka áhugafelagskapirnar við upp á ráð, tá ið komandi átøk verða sett í verk soleiðis, at vit tryggja, at røddin hjá teimum sárbærastu verður hoyrd. Eisini heita vit á myndugleikarnar at hjálpa okkum at lofta teimum børnum, ungu, vaksnu og familjum, sum avgjørt hava tørv á okkara virksemi og tilboðum – og vónandi væl betur í komandi tíðina enn higartil.